Top

Biblia Horroru

Na początku był lęk...

top books

Pisarz spotyka bohatera

Piąty kier – Dan Simmons

Paryż roku 1893. Pisarz Henry James postanawia zakończyć swoje życie. Nad brzegiem Sekwany spotyka jednak starego znajomego, Sherlocka Holmesa, którego rozpoznaje mimo przyjęcia przez tego innej tożsamości i mimo wieści o jego rzekomej śmierci w Szwajcarii. Genialny detektyw zajmuje się aktualnie sprawą Clover Adams należącej niegdyś do ekskluzywnego klubu 'Pięciu serc’, martwej od przeszło sześciu lat. Holmes odciągnąwszy Jamesa od zamachu na swoje życie angażuje go w prowadzone śledztwo wiedząc, że ten przyjaźnił się z Clover.

Simmons po raz kolejny sięga po formułę łączącą wątki historyczne/ biograficzne i własną pisarską fantazję. Tak jak zrobił to w przypadku „Terroru„, czy „Drooda„. Autor poświęcił kilka lat na studiowanie biografii twórcy „W kleszczach lęku” Henry’ego Jamesa po czym skrzyżował jego drogi z postacią fikcyjną, słynnego detektywa Sherlocka Holmesa.

Intryga, którą przygotował Simmons jest ledwie pretekstem do poruszenia kwestii starcia prawideł literatury wysokiej i 'taniej, rozrywkowej szmiry’. Podział następujący pomiędzy dwiema czołowymi postaciami, sprzeczność ich dążeń, różnice w obyczajowości i patrzeniu na świat są wręcz zakrawa na komedię. Dodajmy do tego kryzysy egzystencjalne, ten tyczący się niedoszłego samobójcy, pisarza romansującego z teatrem, z całkiem zasadnymi w ocenie czytelnika rozmyślaniami Holmesa – czy ja istnieje, czy jestem tylko wytworem wyobraźni?

Nie jest to powieść szczególnie dynamiczna, jeśli zestawić ją z „Terrorem”, już bardziej przypomina „Drooda”, choć cechą wspólną jest dbałość o odwzorowanie detali tła historycznego. Z pewnością zaskoczy Was taki, a nie inny sposób pokazania postaci Jamesa i Holmesa i o ile o tym pierwszym nie wiedziałam wiele o tyle na temat Holmesa chyba każdy ma już jakieś wyrobione zdanie. No, to zdanie zmienicie.

Moja ocena: 7/10

Dziękuję wydawnictwu Vesper

Porzeczki dla diabła

Listopadowe porzeczki – Andrus Kivirähk

Zimne listopadowe dni mieszkańców XIX wiecznej estońskiej wsi wypełnia niestrudzona walka o przetrwanie. Trochę sprytu i wiedza tajemna o świecie nadprzyrodzonym są tu bardzo pomocne. Zawsze można skorzystać z pomocy Kratta, lub udać się do wiedźmy, a jak złodziejstwo w baronowej spiżarni wyjdzie bokiem z pomocą przyjdzie wiejski znachor.

Jestem zupełnie nieprzytomnie zakochana w książkach z motywami ludowymi, ale nie takimi jakie znajdziecie w pop słowiańskich romansidłach. Ja spragniona jestem właśnie takiego świata jaki wymalował estoński pisarz Andrus Kivirähk. Świata, w którym nie istnieje granica między tym co realne, a tym co nadprzyrodzone. W tym świecie ludowe wierzenia są integralną częścią codziennej egzystencji i nikt się nie dziwi i nikt się nie boi, choć obiektywnie patrząc powinien.

„Listopadowe porzeczki” to jedna z najdziwniejszych powieści jakie przeczytałam. Z jednej strony mamy tu do czynienia z realizmem magicznym, a więc literaturą piękną w najpiękniejszej – moim zdaniem – formie, drugiej z folk horrorem, który aż kipi od elementów właściwych swojemu gatunkowi: diabeł, wiedzmy, guła, magia, spotkania ze zmarłymi.

„Listopadowe porzeczki” możemy też czytać jaką mroczną ludową baśń ze wszystkimi archetypowymi postaciami i motywami jak miłość, czy chciwość. Mamy mędrca, który z niejakim politowaniem patrzy na poczynania wiejskiej gawiedzi, mamy młodą zbuntowaną niewiastę i zakochanego w baronowej córce pracownika dworu, mamy wiejskiego głupka rozsmakowanego w zżeraniu mydła, czy parę skąpych staruszków, którzy choć padliby z przejedzenia dalej będą szabrować dworskie spiżarnie. Mamy samego diabła, który chętnie służy pomocą tym, którzy podpiszą z nim cyrograf. Wreszcie krat, twór estońskiej mitologii ludowej, sklecony z tego co można znaleźć w wiejskim obejściu i obdarzony duszą wykupioną od diabła.

Dużo w tym groteski i społecznej satyry i najprostszej ludowej mądrości. To wszystko ma formę gawędy opowiedzianej bardzo przystępnie i stanowiącej relacje  zaledwie jednego miesiąca życia społeczności. Towarzyszy nam klimat niesamowitości, która ze strony na stronę przenika nas głębiej aż staje się czymś swojskim i oczywistym. Jak dotąd nie miałam do czynienia z estońskim folklorem to też być może łatwo było mi zaimponować wiedzą na ten temat, nie mniej jednak jest oczarowana przebogatym obrazem wymalowanym przez autora.

Ciekawostką jest fakt, że jakiś czas temu widziałam film powstały na podstawie tej książki, ba gorąco Wam go polecałam. Chodzi tu oczywiście o „November„.

Moja ocena: 10/10

Idąc zieloną milą

Zielona Mila – Stephen King

W domu opieki jesień życia spędza emerytowany strażnik więzienny Paul Edgecombe. Jego czas wypełniają wspomnienia wyjątkowo długiego i niezwykłego życia. Swoją historię przelewa na papier przywołując wspomnienie roku 1932 kiedy to w więzieniu Cold Mountain na nadzorowanym przez Paula bloku pojawił się więzień nazwiskiem Coffey. Podobnie jak wszyscy osadzeni na bloku oczekiwał on na wykonanie wyroku śmierci. Zanim to jednak nastąpi Paul pozna tajemnicę czarnoskórego wielkoluda skazanego na śmierć za morderstwo dwóch małych dziewczynek.

Często wracam do „Zielonej mili”  (albo na Zieloną milę). Jest to powieść, która stanowi koronny dowód na to, że autorzy literackiego horroru potrafią grać na innych emocjach niż strach. Jeśli miałabym zaklasyfikować „Zieloną milę” gatunkowo poszła bym w kierunku dramatu z elementami realizmu magicznego – to chyba mój ulubiony gatunek wyłączając grozę. „Zielona mila” jest pisana smutkiem. Smutkiem człowieka, który dostrzegł, że świat jest jest pełen okrucieństwa i niesprawiedliwości. Rasowe i klasowe podziały, które postawiły Coffeya na przegranej pozycji, wymiar sprawiedliwości, który jest tyle omylny co bezwzględny, układy, które pozwalają ludzkim bestiom na pławienie się w cudzym cierpieniu i samotność, ogrom samotności jednostki, która posiada coś więcej niż chcieli by pozostali. „I tak każdego dnia, na całym świecie”.

Nie mam żadnych podstaw by komukolwiek odradzić lekturę tejże powieści Kinga, może tylko małe ostrzeżenie: najprawdopodobniej tej smutek spadnie na Was, zakorzeni się gdzieś w środku i będzie dusił.

Moja ocena: 10/10

Dziękuję wydawnictwu Albatros

Pamiętaj dziewczynę o imieniu listopad

Listopad – A. J. Kuchmister

W listopadzie dusze zamierają w ludziach, drętwieją i opadają z sił całkowicie przemokłe. W ciszy cieszą się zasłużonym odpoczynkiem, za chwilę przyjdzie zima, nie ma co robić na świecie. Zmierzch zapada szybko, a deszcz zmywa ze świata resztki barw. Drzewa wstydzą się swojej nagości, a zieleń gnije z tęsknoty za słońcem. Poszarzałe ludzkie twarze i ich senne wejrzenia zwracają się ku temu co minęło, nikt zdaje się już nie wierzyć w żadną wiosnę.

Jedenaście opowiadań – jakby na cześć jedenastego miesiąca w roku – pióra Agnieszki Kuchmister to przepełnione melancholią teksty, nad którymi unosi się aura niesamowitości i grozy. Grozy cierpkiej i bardzo samoświadomej. Przepiękny styl zaklina w słowach zapomniany świat dawnych ludowych wierzeń, na powrót powołując do życia zapomnianych bohaterów starych baśni. Kilka ukłonów ku współczesności przypomina nam, że to wciąż ten sam świat w którym żyjemy, tylko o tym zapomnieliśmy.

Nie wiem, czy jestem w stanie wyłonić najlepsze opowiadanie spośród tych listopadowych historii, bo tworzą tak integralną i piękną całość, że postawienie na podium któregokolwiek z nich wpędziłoby mnie w poczucie winy wobec pozostałych.

„Marzanna” nie potrafi mi wyjść z głowy, a był to dopiero początek. Amour Fou, które doświadcza bohater z sprawą pachnącej ziemią i dymem ogniska niewiasty to zupełnie nowe spojrzenie na tradycję przepędzania zimy. Tytułowy „Listopad”, choć tak krótki, tak oszczędny budzi niewysłowioną tęsknotę. „Dom kobiet” podobnie jak „Boszorkany” opowiadają historię kobiet widzących i za owe widzenie karanych przez tych, których stopy nigdy nie oderwały się od podłoża. Jeśli chcecie spotkać „Diabła” idźcie w ślad za kowalową córką, Haneczką albo wysłuchajcie jednej z opowieści „Agnieszki”, które zatruły serce małego chłopca. Groza przeniknie do Waszego wnętrza za sprawą opowiadania „Przeżuwacz” odwołującego się do starych ludowych wierzeń o żyjących zmarłych. A skoro już doszliście do starej nekropolii zostańcie by wysłuchać przejmującej „Cmentarnej ballady”, opowiadanej głosem tego, kto obserwuje żywych i słucha zmarłych  W ten czas dowiedzieć się, który z dźwięków listopadowego wiatru do głos potępionej duszy. „Pieta” i „Horyzont” oparte na współczesnych realiach wcale nie odstaja klimatem od reszty zbioru. „Horyzont” bawi się psychologią obsesji, zaś „Pieta” to historia Marioli, matki chorego dziecka, której cierpienie staje się … obrazem. „Pamięć” choć umieszczona gdzieś po środku zbioru mogłaby służyć za jego podsumowanie, jako opowieść o rzeczach, które przeminęły, a wciąż są z nami – tylko inaczej.

Wiosna jeszcze nie przyszła, Marzanna nie został utopiona, nadal możecie wysłuchać odgłosów starego świata i schować się w nich jak pod przesłoną dymu z ogniska.

Moja ocena: 10/10

Przedpiekle

Recenzja przedpremierowa

Winda – Tomasz Sablik

Życie kierowcy taksówki Roberta Rota kręci się wokół pracy i rodziny. Dąży by zapewnić byt żonie oraz córkom jednocześnie egzystując w ułudzie, że nic nie zmąci ich szczęścia. Swoje problemy skrywa głęboko, starając się bagatelizować nasilające się migreny zdolne zwalić tego silnego mężczyznę z nóg, oraz nieokreślony lęk mający swoje źródło w przerażających wizach ileokroć staje oko w oko z windą. Zupełnie niepozorną windą w bloku mieszkalnym.

To tylko część historii, którą zawiera najnowsza powieść Tomasza Sablika. Gdzieś w tle inna rodzina czepia się ostatnich strzępek nadziei na powrót zaginionej młodej kobiety. Być może jacyś policjanci prowadzą śledztwo. Być może ojciec dziewczyny oskarża o jej zaginięcie chłopaka. Być może niewłaściwy młody mężczyzna zna właściwe źródło problemów mieszkańców bielskiego apartamentowca. Być może, ale szkielet tej opowieści to zaledwie czubek góry lodowej, która sunie prosto na czytelnika. Nie dowiecie się co, tak naprawdę jest jej istotą do chwili zderzenia z prawdą ostateczna. I nieuchronną.

„-To nieuchronne, prawda?

– Nieprawda. Nie zgadzam się.

-To nieuchronne i dobrze o tym wiesz.”

„Winda” to dowód na to, że źródło grozy może wybić wszędzie. Nie ma lepszego lub gorszego miejsca na ulokowanie ludzkiej tragedii i bardziej lub mniej wiarygodnego piekła. Każdy nosi je w sobie i widzi je tam, gdzie pada jego wzrok.

Dawno, dawno temu Czesław Miłosz w posłowiu do „Panny Nikt” Tomka Tryzny napisał, że wcale nie potrzeba szekspirowskich królów i władczyń ze sztyletem by ukazać w literaturze wielkie namiętności i tragedie, wystarczy pierwsza z brzegu podstawówka i grupa dziewczątek. Nie jest Miłoszem, ale  pozwolę sobie stwierdzić, że Tomkowi Sablikowi także nie potrzeba było królów, władczyń,  ani gotyckiego zamku. Wystarczyła zwyczajna rodzina, facet podobny zupełnie do nikogo i winda w bloku, dwa kroki od mieszkania. Groza w powieści jest o tyle silna, że osadzono ją w normalności, skontrastowano z niespiesznie płynącą codziennością. Wyobraźcie sobie, że wracacie z pracy i nagle przed Waszymi oczami wybucha rzeka krwi. Skąd? Jak? Dlaczego? Nie, rzeki krwi zostawmy Kubickowi, to tylko przykład.  W przypadku „Windy” nie będziecie w stanie zbyć całej, kolosalnie rozrośniętej warstwy paranormalnej prostą teorią obłędu. Tomasz postarał się by pod konwencjonalnymi zwyczajami skryć atawistyczny lęk i paranoiczne podejrzenie. Nawet jeśli poczynicie jakieś założenia, fabuła książki jest skonstruowana w taki sposób, by zaatakować z innej strony.

Powiedzieć, że jest w niej groza to jak nie powiedzieć nic. Ona jest grozą, istnieje grozą, oddycha grozą i to groza o niej stanowi. Co więcej jest to groza mojego ulubionego rodzaju, podszyta niewysłowionym smutkiem, który wywołać może tylko to co krańcowe i ostateczne. Oczywiście jest w niej też duży- delikatnie mówiąc – pierwiastek okrucieństwa, ale podany w sposób świadczący o wrażliwości autora aniżeli chęci szokowania i uprawiania taniej groteski. Mam w niej swoje ulubione sceny, cieszę się, że ostatecznie ich nie wycięto z uwagi na dość kontrowersyjny wydźwięk. Wszak piekło nie podlega cenzurze. Ta książka jest taka jak powinna być, w każdym calu. Horror wzorcowy, horror ostateczny.

Ile razy bym jej nie czytała nadal budzi we mnie emocje. Zazdroszczę tym, którzy będą ją czytać po raz pierwszy. Pierwsza przejażdżka „Windą” to doświadczenie, które zmienia sposób postrzegania gatunku. Owocuje kacem, ale z rodzaju tych przypominających pośmiertną sztywność, a nie jelitówkę;) Cóż zgodnie z moimi prognozami okazuje się, że ciesząca się tyloma pozytywnymi recenzjami „Próba sił” była tylko próbą sił;) Drobną wprawką w porównaniu z tym co Tomasz pokazał w „Windzie”.

Ps.Dla osób które książkę już czytały przygotuję bardziej szczegółową analizę tekstu, która pojawi się już po premierze.

Moja ocena: 10/10

*Książka objęta patronatem Biblii Horroru

Na początku była ciemność

Dunkel – Jakub Bielawski

Jest rok 1945 i właśnie skończyła się wojna. Na Dolny Śląsk ściągają hordy nadbużańskich przesiedleńców. Ludzi wyrwanych z korzeniami brodzących pośród zgliszczy poniemieckiej rzeczywistości, na której mają zbudować swój świat od nowa. Wraz z nimi wędrują ich lęki, fobie i traumy.  Obsieją nimi opitą krwią ziemię i wychowają na niej swoje dzieci. Spowite ciemnością i przesiąknięte mrokiem historie ich losów opowie Wam Dunkel.

„Dunkel” z języka niemieckiego oznacza ciemność. Pisząc swoją najnowszą powieść Kuba Bielawski wybrał ciemność za przewodnika. Strach przed nią jest jednym z najbardziej atawistycznych, najbardziej pierwotnym z ludzkich lęków. Nie dziwi mnie więc jego wybór, sięgając do korzeni musiał się z nim zbratać. Spędzić z własnym Dunkelem wiele nocy i dni. Wsłuchać się w jego głos.

Kuba jest historykiem, więc tło  powieści oparte zostało na solidnych fundamentach. Zawsze jednak może trafić się ktoś kto powie: to nie było tak! I autor wcale nie będzie musiał się z tego tłumaczyć, bo sposób narracji jaki obrał całkowicie uzasadnia subiektywizm relacji. Obcujemy tu z literaturą, która opowiada się sama. Jej narratorem jest mgliste wspomnienie, zawodna pamięć i emocjonalność jednostki. Bardzo wątpliwe jest by ktoś, poza naszym narratorem był w stanie dostrzec ciemność w oczach Kazi i poczuć miękkość jasnej Sophie. To sprawia, że mamy tu do czynienia z przeszłością, która wciąż żyje, oddycha i ma swój ciąg dalszy. Płynie własnym rytmem i unosi się jak dym nad paleniskiem. Tu wszystko jest żywe. Bez wątpienia tą zasługę należy oddać pisarskiemu warsztatowi Jakuba. On potrafi pisać. Jego talent opowiadania ożywia język. Nie wiem jak to robi. Tokarczuk powinna już czuć oddech Bielawskiego na plecach

Nie mogę powiedzieć by „Dunkel” podobał mi się bardziej, lub mniej niż „Ćma”. Podobał mi się inaczej. I nie było to łatwe podobanie. To książka o traumie, która budzi traumę.  Kiedy czytałam o przeżyciach przodków Jakuba, cały czas myślałam o moich własnych, babciach, dziadkach, prababciach, pradziadkach..

Czytałam tę książkę w środku słonecznego maja, a wrażenia jakie z niej wyniosłam przypominały raczej zimę stulecia.

Choć „Dunkel” to ciemność u mnie pozapalał wszystkie światła. Zaczęłam myśleć o rzeczach, o których wcześniej nie myślałam, nie w kontekście siebie. Wiem czym jest trauma pokoleniowa, ale tylko od strony podręcznikowej, akademickiej. U Kuby jest jakby żywą, samoświadomą istotą. To stawia problematykę książki w zupełnie innym… świetle.
Myślę, że u wielu osób z naszego pokolenia może wywołać podobne wrażenia. Ba, jestem tego pewna. To bardzo ważna książka.

Obstawiam, że wyzuła autora jak gąbkę i wiele go  kosztowała. To się czuje w każdym słowie. Mam nadzieję, że napisanie jej przyniosło mu ulgę.

Spotkanie Dunkelem uświadomiło mi obecność własnej ciemności. Serio, to był jak cios w szczękę. Nie mam w rodzinie przesiedleńców, ani wypędzonych. Moja rodzina była w centrum wszystkiego przez cały czas i nie mówię tego na zasadzie, cytując dialog z „Samych swoich”

„- Myślmy więcej przeszli

– A my przejechali”

tylko kurczę, każdy ma swojego Dunkela i każdy jest Dunkelem.

Moja ocena: 10/10

Dziękuję autorowi za możliwość przeczytania książki i wydawnictwu Vesper za piękny egzemplarz