Kryminał i egzaltacja

Ludzie przechodni – Piotr Bolc

Trzydziestoletni David Szanser, nieudaczny syn swego wielkiego ojca boryka się z życiem. Tak przynajmniej twierdzi. Panna go olała i wyjechała do RFN z dobrze rokującym budowlańcem, jego mająca prężnie się rozwijać agencja detektywistyczna upadła, bo David stracił licencję, a w zapyziałej kawalerce znaleźć może już tylko resztki wódki i jakąś napraną małolatę, której nie kojarzy. Wtem nieobecny do tej pory tatuś postanawia zaprosić swego jedynaka i jego przed laty porzuconą matę do swojej willi na prowincji, której dorobił się jako minister odnowionej RP i twardy biznesmen. David zaciera ręce na majątek ojca, a tym czasem stary żegna się ze światem w odciętej od cywilizacji pipidówie. Jego syn, detektyw bez licencji, musi odgadnąć kto zabił? Jego młodsza żoneczka Grażynka, stara żoneczka Nina, czy może szantażysta i były przyjaciel z opozycji, Piotrowski?

O ile dobrze pamiętam to nowy kryminał wypuszczony przez Oficynkę miał ukazać się już w ubiegłym roku. Czekałam na niego, bo wpadł mi w oko tytuł. „Ludzi przechodni” brzmi całkiem intrygująco, a sam autor (student ekonomii,  rocznik ’90) odnosi go do pokolenia czasu politycznych przemian, którego reprezentantem jest jego literacki bohater i do ogółu ludzi, którzy jakby nie patrzeć są tylko przechodniami na kartach dziejów. Zgrabnie to sobie obmyślił, szkoda tylko, że nie zadbał tak bardzo o inne elementy swojej publikacji, za którą z resztą musiał trochę zabulić.

Pierwsza rzecz, może czepiać się nie wypada, bo książki nie ocenia się po okładce, ale na rany Chrystusa, okładka nie może być spoilerem! Jak wymieniłam w opisie, mamy kilku podejrzanych o mord na schorowanym staruszku, jak widzicie na pięknej okładce, żaden z nich nie pasuje do okładkowego mordercy, albo wiekiem, albo płcią… chyba, że uwzględnimy tu jeszcze jednego bohatera.

SPOILER: głównego bohatera… KONIEC SPOILERA.

No jak, można się tak podłożyć? No jak? Żeby okładka zdradzała kto jest mordercą!

Wkurzyło mnie to strasznie, bo gdy wreszcie po stu paru stronach dochodzimy do punktu, w którym pojawia się trup, już wiemy kto zabił, chyba, że ktoś, kto nabywa książkę w ogóle nie patrzy na okładkę, albo porostu nie doda dwa do dwóch. Może się zdarzyć…

Jak wspomniałam, do morderstwa dochodzi dość późno, więc co dzieje się wcześniej? Ano nic. Nasz bohater prowadzi dużo bezsensownych rozmów, to z łebkami na chodniku, to z taksówkarzem (nie wiem czy to zapchaj dziura w fabule, czy David tak uwielbia konwersować), to znowuż z matką, to sam ze sobą… Tak, jego wewnętrzne monologi są tym, co najbardziej obniża wartość książki.

Książki jako takiej, bo rozważania głównego bohatera, zakładam, mają służyć przedstawieniu nam jego osoby. A osoba ta jest boleśnie egzaltowana. Szczeniacka egzaltacja wylewa się zresztą z ust wszystkich bohaterów. Niezależnie od płci i wieku używają bliźniaczych sformułowań, nie potrafią określić swoich postaw. Przykład, David: 'Chcę ograbić starego. Chce uściskać swojego ojca. Chcę przelecieć jego nową żonkę. Och, jak go nienawidzę. Tęskniłem za nim przez lata, Znowu go nienawidzę i chcę przelecieć jego żonę, Kto zabił mi tatusia? Pomszczę cię tatusiu, ale najpierw przelecę twoją żonę, Nie, nie przelecę, bo jej też nienawidzę, Odnajdę sprawcę zbrodni! Ale jednak bardziej zależy mi na jego żonie…’

I tak drodzy Państwo w koło Macieju. Bardzo lubię skomplikowanych bohaterów, David w założeniu miał być taką osobą, jak mniemam, ale efekt jest taki, że nie wydaje się skomplikowany tylko źle wykreowany. Niekonsekwentnie, nie płynnie. Jego przejścia z jednego nastroju w drugi są jak migawki, co bardzo męczy i utrudnia odbiór jego osoby, wczucie się w jego sytuację.

Identycznie sprawa ma się z innymi bohaterami, co dodatkowo świadczy o tym, że autor po prostu wyłożył się na tak zwanym portrecie psychologicznym swoich postaci.

Matka Davida, Nina, zachowuje się identycznie. W jednej chwili ćwierka radośnie do nowej żony ex męża, jego samego najchętniej na rękach by nosiła, w drugiej awanturuje się pieniądze, o pominięcie jej w testamencie. O ten afront oskarża Grażynę, by po chwili całkowicie zmienić front broniąc jej zaciekle – a to wszytko w czasie jednej i tej samej rozmowy. To samo jest z Grażynką która ma być tu modelową femme fatale ,ale też nie udźwignie swojej roli.

Ma to też wpływ na wartość książki jako kryminału. Chaotycznie postawy bohaterów nie są wstanie wzbudzić podejrzeć, bo wszyscy z miejsca, w równym stopniu są już podejrzani. Jeśli czytam dobry kryminał zawsze jakiś bohater jest na prowadzeniu w plebiscycie na najbardziej prawdopodobnego morderce. Oczywiście w miarę prowadzenia fabuły ta kwestia się zmienia, co potęguje napięcie i chęć śledzenia dalszej akcji. Tu niestety mamy jeden wieli dom wariatów.

Sam obraz śledztwa jest równie niekonsekwentny i rzekłabym ,po porostu naiwny. Finalne rozwiązanie zagadki jest wyciągnięte z tyłka, bo przecież cały czas  dzięki wspomnianym wewnętrznym monologom jesteśmy w stanie śledzić tok myślenia Dawida. SPOILER: Czyli Dawid był tak porypany, że oszukiwał sam siebie? Miał jakieś zaburzenia dysocjacyjne? Nie, finalnie okazuje się, że wszytko uknuł. Więc skąd w jego przemyśleniach ta zapalczywa chęć pomszczenia taty? A po co zabijał matkę tak w ogóle? SPOILER

W powieści ważne jest historyczne tło. Czyli cała historia esbeckich manipulacji, walki opozycjonistów itp. Nie mam bladego pojęcia, czy taka wersja wydarzeń przedstawiona przez naszego autora ma ręce i nogi, bo nie żyłam w PRL, a gdy upadł Berliński mur miałam roczek, więc nie miałabym jaj żeby się w tym temacie wymądrzać, gratuluje więc autorowi podjęcia tego tematu, mimo młodego wieku. (Aczkolwiek nie zgadza mi się jedna kwestia… Ojciec bohatera wraca do Polski po 1989, przez wiele lata nie odzywa się do niego, dopiero czyni to u schyłku żywota – w najlepszym razie obstawiam początek lat 90, czyli coś około ’92 – jeśli automatycznie został ministrem po powrocie do kraju i jego kadencja trwała 4 lata. Więc jakim cudem w tym samym czasie, gdy nasz młody zostanie wezwany na audiencje do taty jego dziewczyna wyruszy do RFN skoro RFN istniał do roku 1990? Ups, albo pomyłka autora albo jego niedopatrzenie i niedoprecyzowanie czasu akcji.) Ale i tak uważam, że wątki historyczne są tu dużo ciekawsze niż kryminalne, przede wszystkim lepiej zbudowane.

Co do stylu, języka itp. widać niewyrobienie, ale to debiut, więc czepiać się nie będę. Bardziej bolesny jest brak wprawy w kreowaniu postaci, obrazu śledztwa, czy sam pomysł na motyw zbrodni. Paradoksalnie tak rozrywkowy i pozornie łatwy gatunek jak kryminał ma wiele pułapek i napisanie czegoś co mocno chwycie za gardło i wciągnie w wir opisanych zdarzeń nie jest łatwe. Niestety tu widzę sromotną porażkę.

Moja ocena:

3/10

Za książkę dziękuję wydawnictwu Oficynka: